Theo tư vấn của Luật sư Nguyễn Văn Tài (Đoàn Luật sư TP Hà Nội): Hiện nay, các thông tin về tuyển dụng trên mạng rất phổ biến. Tuy nhiên, cần lưu ý 07 dấu hiệu dưới đây để phân biệt được đâu là thông tin tuyển dụng lừa đảo hoặc chính thống:

Hình thức tuyển dụng “việc nhẹ lương cao”

- Các bài đăng tin tuyển dụng lừa đảo thường đặt dưới các tiêu đề như: “tuyển cộng tác viên cho Shopee, Tiki, Lazada, Sendo”; “tuyển cộng tác viên tạo tương tác cho dự án hợp tác giữa Shopee với các chủ gian hàng”, “Làm việc tại nhà với mức lương lên đến 500-700k/ngày”; “kiếm 10-20 triệu đồng/tuần không hề khó”;...

- Bài đăng có hình thức sơ sài, không chuẩn theo form mẫu văn phòng, từ ngữ sử dụng không trang trọng, sai chính tả.

- Độ dài tin tuyển dụng thường rất ngắn.

- Ngoài ra, các bài tuyển dụng thường đánh vào tâm lý người xem bằng cụm từ “việc nhẹ lương cao”.

- Các bài đăng tuyển dụng lừa đảo thường mô tả công việc rất tốt, công việc nhẹ nhàng, có thể làm việc tại nhà;

- Mức lương nhận được hoặc mức hoa hồng thường rất cao, tùy theo doanh số người đó làm được.

Mức lương có thể dao động từ vài chục triệu đến vài trăm triệu trong một tháng hoặc hoa hồng của một lần tạo và thanh toán đơn hàng giả được các “nhà tuyển dụng” đưa ra thường là 10% đến 20% và giá trị đơn hàng càng lớn thì bạn có hoa hồng càng nhiều.

- Có các yêu cầu chuyển chuyển tiền, trả phí cho các khoản thu trước khi làm nhân viên chính thức như: tiền đặt cọc để đảm bảo trách nhiệm làm việc với Công ty; phí phát hành thẻ nhân viên chính thức,...

Nhà tuyển dụng luôn tạo áp lực đến ứng viên là phải hành động NGAY.

Mẫu bài đăng tuyển dụng thường có thời hạn ứng tuyển ngắn và bị hối thúc phải làm, phải nộp hồ sơ, thông tin ngay lập tức để giữ vị trí như “chỉ còn 3 ngày tuyển dụng duy nhất để trở thành cộng tác viên của shopee” hoặc “chỉ còn 5 vị trí trong đợt tuyển 100 cộng tác viên của Sendo”.

Khi trở thành cộng tác viên thanh toán đơn hàng, ứng viên cũng cần thanh toán ngay khi có yêu cầu. Họ không cho nạn nhân có thời gian để nghĩ kỹ càng và khiến nạn nhân phải nhanh chóng liên hệ nhận việc vì sợ lỡ mất cơ hội “tốt”.

Về tài khoản đăng tin tuyển dụng

- Đối với các tin tuyển dụng mang tính lừa đảo, thông thường thông tin “người tuyển dụng” sẽ mập mờ, không đồng nhất.

- Nhiều đối tượng lừa đảo chọn cách mạo danh đại diện cho một, một vài sàn thương mại điện tử hoặc một số nhãn hiệu nổi tiếng trên thị trường với logo, số điện thoại, địa chỉ được sao chép gần như y hệt, khiến cho nạn nhân tin rằng đây là những thông tin tuyển dụng chính thống.

- Nhà tuyển dụng lừa đảo có thể sử dụng tài khoản cá nhân để đăng tin tuyển dụng trên các hội nhóm việc làm.

Đặc điểm chung đối với các tài khoản này đó là thường quay những video hoặc đăng tải những hình ảnh thể hiện sự giàu có như khoe tiền, check-in ở khách sạn, nhà hàng sang trọng hay mua sắm những món đồ hiệu đắt tiền nhằm tạo niềm tin nơi nạn nhân mà còn thúc đẩy được ham muốn làm giàu của các nạn nhân.

07 dấu hiệu nhận biết hành vi lừa đảo tuyển dụng qua mạng

Phương thức lừa đảo của các “nhà tuyển dụng ma”

- “Người tuyển dụng” chủ động nhắn tin cho người lao động đang muốn tìm việc làm thông qua số điện thoại, facebook, các trang web tuyển dụng.

Khi nạn nhân đã ứng tuyển thì yêu cầu phỏng vẫn online/phỏng vấn tại một trụ sở công ty giả mạo, sau đó các đối tượng yêu cầu nạn nhân phải đóng các khoản phí, tiền đặt cọc để được làm nhân viên chính thức của công ty và hứa sẽ hoàn lại khi làm việc 3 tháng hay khi kết thúc hợp đồng.

Tuy nhiên, sau khi nhận được tiền hoặc khi phát hiện bị lộ các “nhà tuyển dụng” lập tức khóa các thông tin liên lạc và biến mất.

- Đối với việc tuyển cộng tác viên tạo lượt mua hàng giả thì khi đã trở thành cộng tác viên, đối với các đơn hàng đầu tiên, giá trị nhỏ, việc hoàn tiền và hoa đồng được thực hiện ngay lập tức đúng như cam kết để tạo lòng tin cho nạn nhân.

Tuy nhiên, đối với đơn hàng sau, nạn nhân sẽ được cho thêm yêu cầu. Chẳng hạn:

+ Nhiệm vụ bổ sung: bạn cần thanh toán thêm … đơn, mỗi đơn … lần để nhận được toàn bộ số tiền gốc và hoa hồng của nhiệm vụ lần này.

+ Hoặc, bạn đã hoàn thành nhiệm vụ, nhưng để nhận tiền gốc và hoa hồng, bạn cần hoàn thành nhiệm vụ sau

+ Hoặc, họ đổ lỗi cho bạn! “Nhà tuyển dụng” sẽ trách nạn nhân nhập sai cú pháp, bạn thanh toán nhầm hoặc chậm khiến họ bị thiệt hại. Do đó bạn cần đợi hoặc bạn cần làm tiếp nhiệm vụ khác.

+ Hoặc, lỗi hệ thống dẫn đến họ không thể gửi tiền cho nạn nhân được.

Đến khi nạn nhân đã bị lừa chuyển một khoản tiền đủ lớn hoặc nạn nhân không còn khả năng thanh toán các đơn hàng khác nữa thì những đối tượng đội lốt “nhà tuyển dụng” này sẽ cắt đứt mọi liên lạc với nạn nhân và ôm số tiền lừa được của nạn nhân và biến mất.

Tài khoản nạn nhân chuyển tiền đến thường là tài khoản cá nhân

Tài khoản bạn chuyển tiền thường là tài khoản cá nhân, hoặc nhiều tài khoản cá nhân.

Nạn nhân được yêu cầu thanh toán đơn đặt hàng, các khoản phí, khoản đặt cọc thông qua việc chuyển tiền vào một tài khoản cá nhân hoặc nhiều tài khoản cá nhân khác nhau thay vì là tài khoản của tổ chức.

Đồng thời, tên chủ tài khoản khi thực hiện các giao dịch chuyển tiền qua lại thường không giống với tên của “nhà tuyển dụng”.

Tin tuyển dụng được đăng tải nhiều lần, đăng tải tại nhiều nơi hoặc tin tuyển dụng cũ được đăng lại

Hiện nay, các thông tin về tuyển dụng trên mạng rất phổ biến. Tuy nhiên, cần lưu ý 07 dấu hiệu dưới đây để phân biệt được đâu là thông tin tuyển dụng lừa đảo hoặc chính thống:

1. Về tài khoản đăng tin tuyển dụng

- Đối với các tin tuyển dụng mang tính lừa đảo, thông thường thông tin "người tuyển dụng" sẽ mập mờ, không đồng nhất.

- Nhiều đối tượng lừa đảo chọn cách mạo danh đại diện cho một, một vài sàn thương mại điện tử hoặc một số nhãn hiệu nổi tiếng trên thị trường với logo, số điện thoại, địa chỉ được sao chép gần như y hệt, khiến cho nạn nhân tin rằng đây là những thông tin tuyển dụng chính thống.

- Nhà tuyển dụng lừa đảo có thể sử dụng tài khoản cá nhân để đăng tin tuyển dụng trên các hội nhóm việc làm.

Đặc điểm chung đối với các tài khoản này đó là thường quay những video hoặc đăng tải những hình ảnh thể hiện sự giàu có như khoe tiền, check-in ở khách sạn, nhà hàng sang trọng hay mua sắm những món đồ hiệu đắt tiền nhằm tạo niềm tin nơi nạn nhân mà còn thúc đẩy được ham muốn làm giàu của các nạn nhân.

07 dấu hiệu nhận biết hành vi lừa đảo tuyển dụng qua mạng

2. Hình thức tuyển dụng "việc nhẹ lương cao"

- Các bài đăng tin tuyển dụng lừa đảo thường đặt dưới các tiêu đề như: "tuyển cộng tác viên cho Shopee, Tiki, Lazada, Sendo"; "tuyển cộng tác viên tạo tương tác cho dự án hợp tác giữa Shopee với các chủ gian hàng", "Làm việc tại nhà với mức lương lên đến 500-700k/ngày"; "kiếm 10-20 triệu đồng/tuần không hề khó";...

- Bài đăng có hình thức sơ sài, không chuẩn theo form mẫu văn phòng, từ ngữ sử dụng không trang trọng, sai chính tả.

- Độ dài tin tuyển dụng thường rất ngắn.

- Ngoài ra, các bài tuyển dụng thường đánh vào tâm lý người xem bằng cụm từ "việc nhẹ lương cao".

- Các bài đăng tuyển dụng lừa đảo thường mô tả công việc rất tốt, công việc nhẹ nhàng, có thể làm việc tại nhà;

- Mức lương nhận được hoặc mức hoa hồng thường rất cao, tùy theo doanh số người đó làm được.

Mức lương có thể dao động từ vài chục triệu đến vài trăm triệu trong một tháng hoặc hoa hồng của một lần tạo và thanh toán đơn hàng giả được các "nhà tuyển dụng" đưa ra thường là 10% đến 20% và giá trị đơn hàng càng lớn thì bạn có hoa hồng càng nhiều.

- Có các yêu cầu chuyển chuyển tiền, trả phí cho các khoản thu trước khi làm nhân viên chính thức như: tiền đặt cọc để đảm bảo trách nhiệm làm việc với Công ty; phí phát hành thẻ nhân viên chính thức,...

Nhà tuyển dụng luôn tạo áp lực đến ứng viên là phải hành động NGAY.

Mẫu bài đăng tuyển dụng thường có thời hạn ứng tuyển ngắn và bị hối thúc phải làm, phải nộp hồ sơ, thông tin ngay lập tức để giữ vị trí như "chỉ còn 3 ngày tuyển dụng duy nhất để trở thành cộng tác viên của shopee" hoặc "chỉ còn 5 vị trí trong đợt tuyển 100 cộng tác viên của Sendo".

Khi trở thành cộng tác viên thanh toán đơn hàng, ứng viên cũng cần thanh toán ngay khi có yêu cầu. Họ không cho nạn nhân có thời gian để nghĩ kỹ càng và khiến nạn nhân phải nhanh chóng liên hệ nhận việc vì sợ lỡ mất cơ hội "tốt".

5. Phương thức lừa đảo của các "nhà tuyển dụng ma"

- "Người tuyển dụng" chủ động nhắn tin cho người lao động đang muốn tìm việc làm thông qua số điện thoại, facebook, các trang web tuyển dụng.

Khi nạn nhân đã ứng tuyển thì yêu cầu phỏng vẫn online/phỏng vấn tại một trụ sở công ty giả mạo, sau đó các đối tượng yêu cầu nạn nhân phải đóng các khoản phí, tiền đặt cọc để được làm nhân viên chính thức của công ty và hứa sẽ hoàn lại khi làm việc 3 tháng hay khi kết thúc hợp đồng.

Tuy nhiên, sau khi nhận được tiền hoặc khi phát hiện bị lộ các "nhà tuyển dụng" lập tức khóa các thông tin liên lạc và biến mất.

- Đối với việc tuyển cộng tác viên tạo lượt mua hàng giả thì khi đã trở thành cộng tác viên, đối với các đơn hàng đầu tiên, giá trị nhỏ, việc hoàn tiền và hoa đồng được thực hiện ngay lập tức đúng như cam kết để tạo lòng tin cho nạn nhân.

Tuy nhiên, đối với đơn hàng sau, nạn nhân sẽ được cho thêm yêu cầu. Chẳng hạn:

+ Nhiệm vụ bổ sung: bạn cần thanh toán thêm … đơn, mỗi đơn … lần để nhận được toàn bộ số tiền gốc và hoa hồng của nhiệm vụ lần này.

+ Hoặc, bạn đã hoàn thành nhiệm vụ, nhưng để nhận tiền gốc và hoa hồng, bạn cần hoàn thành nhiệm vụ sau

+ Hoặc, họ đổ lỗi cho bạn! "Nhà tuyển dụng" sẽ trách nạn nhân nhập sai cú pháp, bạn thanh toán nhầm hoặc chậm khiến họ bị thiệt hại. Do đó bạn cần đợi hoặc bạn cần làm tiếp nhiệm vụ khác.

+ Hoặc, lỗi hệ thống dẫn đến họ không thể gửi tiền cho nạn nhân được.

Đến khi nạn nhân đã bị lừa chuyển một khoản tiền đủ lớn hoặc nạn nhân không còn khả năng thanh toán các đơn hàng khác nữa thì những đối tượng đội lốt "nhà tuyển dụng" này sẽ cắt đứt mọi liên lạc với nạn nhân và ôm số tiền lừa được của nạn nhân và biến mất.

6. Tài khoản nạn nhân chuyển tiền đến thường là tài khoản cá nhân

Tài khoản bạn chuyển tiền thường là tài khoản cá nhân, hoặc nhiều tài khoản cá nhân.

Nạn nhân được yêu cầu thanh toán đơn đặt hàng, các khoản phí, khoản đặt cọc thông qua việc chuyển tiền vào một tài khoản cá nhân hoặc nhiều tài khoản cá nhân khác nhau thay vì là tài khoản của tổ chức.

Đồng thời, tên chủ tài khoản khi thực hiện các giao dịch chuyển tiền qua lại thường không giống với tên của "nhà tuyển dụng".

7. Tin tuyển dụng được đăng tải nhiều lần, đăng tải tại nhiều nơi hoặc tin tuyển dụng cũ được đăng lại

(ảnh: naict.tttt.nghean.gov.vn)

Kịch bản chung của các đối tượng thường là giả mạo danh tính hoặc sử dụng tài khoản mạng xã hội giả mạo để liên hệ với nạn nhân, dẫn dụ khai báo thông tin cá nhân, thông tin tài khoản ngân hàng hoặc nhấp vào đường liên kết, tải về ứng dụng độc hại nhằm chiếm đoạt tài chính của nạn nhân.

Các đối tượng lừa đảo thường áp dụng các thủ đoạn tác động tâm lý để tiếp cận nạn nhân như: tự nhận/giả mạo là cơ quan công quyền (công an, viện kiểm sát, cán bộ đang làm việc tại các bộ/ngành...), đơn vị cung cấp dịch vụ, các tổ chức tài chính ngân hàng, gia đình bạn bè... để đánh vào nỗi sợ hãi, lòng tham, tình cảm, chủ quan...

Các kênh thường được đối tượng lừa đảo sử dụng để tiếp cận gồm: cuộc gọi qua SIM; tin nhắn (SMS)/thư điện tử (Email); mạng xã hội; nền tảng chat OTT (Ví dụ: Zalo, WhatsApp, Viber, Telegram...). Đôi khi các đối tượng còn sử dụng trực tiếp các kênh OTT này để tiếp cận nạn nhân; Website giả mạo; các ứng dụng giả mạo.

Các phương thức chính được các đối tượng lừa đảo trực tuyến sử dụng bao gồm:

- Dẫn dụ quét mã QR hoặc vào các website lừa đảo để lấy cắp thông tin cá nhân (để hack vào các loại tài khoản) từ đây tiếp tục lừa đảo để lấy các mã OTP, mã xác thực... hoặc hack vào các tài khoản mạng xã hội để làm bàn đạp tiếp tục lừa đảo bạn bè, người thân.

- Hướng kết nối vào các ứng dụng chat OTT để thao túng tâm lý (thường như Zalo sau đó dẫn dụ vào các OTT không được kiểm soát khác như Telegram, Viber, WhatsApp… để từ đây áp dụng các kịch bản lừa đảo khác nhau...).

- Lừa nạn nhân cài các ứng dụng giả mạo hoặc kích hoạt tệp tin có chèn mã độc hại (có đuôi như .pdf, .doc, .xlsx, .bat, .zip, .rar, .html...) để chiếm quyền thiết bị từ đó đánh cắp thông tin cá nhân, lấy tiền trong tài khoản, bôi nhọ danh dự hoặc tống tiền…

- Tác động tâm lý trực tiếp (qua điện thoại) để chiếm đoạt tiền trực tiếp (qua chuyển khoản hoặc ra ngân hàng gửi tiền cho đối tượng lừa đảo) hoặc dẫn dụ nạn nhân nhập cú pháp chuyển sang eSIM để chiếm đoạt số điện thoại của nạn nhân.

Đối tượng lừa đảo thường dẫn dụ nạn nhân bằng những cách sau đây:

- Tạo dựng lòng tin: Giả danh tổ chức uy tín như ngân hàng, cơ quan chính phủ, hoặc công ty nổi tiếng. Đối tượng sử dụng Email, tin nhắn, hoặc cuộc gọi để tạo dựng lòng tin và yêu cầu thông tin nhạy cảm từ nạn nhân.

- Kịch bản lừa đảo: Được biên soạn sẵn một cách chi tiết, và khéo léo để thao túng tâm lý nhằm mục đích dẫn dụ tạo niềm tin và sự đồng cảm từ nạn nhân. Đóng nhiều vai nhân vật khác nhau để tạo ra một câu chuyện hoàn hảo đánh động vào tâm lý của nạn nhân một cách sâu sắc.

Sử dụng biểu mẫu và giao diện giả mạo: Các trang web lừa đảo thường sao chép giao diện của các trang web chính thức, sử dụng biểu mẫu đăng nhập hoặc thanh toán giống như thật để đánh lừa người dùng.

Kích thích tâm lý: Các đối tượng lừa đảo đa phần đánh vào tâm lý: lòng tham, sự sợ hãi, tính hiếu kỳ, tính tò mò và đặc biệt là tình thương, sự thương hại của con người. Đối tượng thường tạo ra cảm giác khẩn cấp để thúc đẩy nạn nhân hành động ngay lập tức mà không suy nghĩ kỹ lưỡng. Ví dụ, họ có thể thông báo rằng tài khoản của bạn sẽ bị khóa nếu không xác nhận thông tin ngay lập tức.

- Đưa ra phần thưởng hoặc cơ hội hiếm có: Hứa hẹn giải thưởng lớn, cơ hội đầu tư sinh lời cao, hoặc cơ hội việc làm hấp dẫn để thu hút sự chú ý của nạn nhân.

- Yêu cầu hành động gấp: Đối tượng lừa đảo gửi liên kết đến các trang web giả mạo hoặc mã QR, nơi nạn nhân được yêu cầu nhập thông tin cá nhân hoặc tài khoản. Các liên kết này thường được ngụy trang dưới dạng liên kết hợp pháp hoặc phần thưởng.

- Làm giả thông báo khẩn cấp: Sử dụng thông báo giả mạo về sự cố bảo mật, viện cớ lý do nguồn tiền đang bị treo vì phải đóng thuế, cơ quan công an điều tra, lỗi tài khoản, hoặc sự kiện khẩn cấp để yêu cầu nạn nhân cung cấp thông tin ngay lập tức.

- Kích thích sự tò mò: Gửi Email hoặc tin nhắn về sự kiện, báo cáo, hoặc tài liệu: Đối tượng lừa đảo gửi thông tin về sự kiện nóng hổi, báo cáo quan trọng, hoặc tài liệu hấp dẫn, yêu cầu nạn nhân tải xuống hoặc mở file đính kèm chứa mã độc.

Tại Việt Nam, các đối tượng lừa đảo trực tuyến có 2 mục tiêu chính là lừa đảo tài chính và lừa đảo trực tuyến khác. Trong đó 72,6% là lừa đảo trực tiếp vào tài chính, còn 27,4% là các dạng lừa đảo trực tuyến khác nhau. Tuy nhiên, các hình thức lừa đảo khác đó cũng là bước đệm để tiếp nối cho việc lên kịch bản thực hiện lừa đảo tài chính.

Mục tiêu cuối cùng của đối tượng đều là lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Các đối tượng lừa đảo có thể tìm cách đánh cắp tiền từ tài khoản ngân hàng, ví điện tử, hoặc thẻ tín dụng của nạn nhân thông qua các kỹ thuật như phishing (lừa đảo qua Email và tin nhắn), smishing (lừa đảo qua tin nhắn SMS), hoặc vishing (lừa đảo qua điện thoại).

Các yếu tố mà đối tượng tập trung hướng đến để lợi dụng thực hiện các hành vi lừa đảo là tâm lý nhẹ dạ cả tin, thiếu sự tiếp cận thông tin, thiếu việc làm hoặc thu nhập thấp, đánh vào lòng tham ẩn sâu trong mỗi con người.

Cách thức các đối tượng lừa đảo trực tuyến nhận tiền lừa đảo từ nạn nhân bao gồm: chuyển khoản vào các tài khoản ngân hàng rác, các tài khoản không chính chủ được mua lại từ các đối tượng như sinh viên, hoặc các số tài khoản ngân hàng ảo; chuyển tiền qua các cổng thanh toán trực tuyến (ví dụ như thanh toán mua thẻ điện thoại: cổng Ngân lượng, Bảo kim…); chuyển tiền qua các ví điện tử như Momo, ViettelPay, VNPay…; chuyển tiền thông qua tiền ảo trên các sàn giao dịch.